Spreekwoorden, gezegden, spreuken en uitdrukkingen zijn allemaal manieren om op een beknopte en vaak poëtische manier een idee of boodschap over te brengen. Deze worden vaak door elkaar gehaald en vele zinnen kunnen bijvoorbeeld zowel spreekwoord als spreuk zijn. Toch zijn er wel degelijk verschillen tussen deze begrippen. Hieronder bespreken we deze verschillen.

Spreekwoord
Een spreekwoord is een kernachtige, vaste uitspraak die een erkende, op ervaring berustende waarheid of levenswijsheid uitdrukt en die telkens weer toegepast wordt op zich voordoende situaties en verschijnselen. Door de eeuwen heen blijven ze relevant. Een spreekwoord is altijd een mededelingszin in tegenwoordige tijd en is een gehele zin.  De woorden in deze zin blijven altijd hetzelfde. Een spreekwoord is meestal figuurlijk maar soms ook letterlijk. Voorbeeld van een spreekwoord: “Na regen komt zonneschijn”, of “De appel valt niet ver van de boom”. Een ander gezegde is “De kat uit de boom kijken”. Meer over spreekwoorden.

Gezegde
Een gezegde is een vaste verbinding van woorden met een figuurlijke betekenis. Een gezegde bevat geen werkwoord en is dus maar een gedeelte van een zin (een zinsdeel). Hij vormt ook nooit op zichzelf een zin. Het gezegde wordt meestal in een lopende en veranderbare zin verwerkt. Een gezegde die wel een werkwoord bevat noemen we ook wel een zegswijze. Voorbeeld van een gezegde: “Een nieuwsgierig Aagje”. En wordt er van gemaakt: “Zij is een nieuwsgierig Aagje”.

Uitdrukking
Een uitdrukking is een vaste, idiomatische verbinding van woorden, met een figuurlijke of metonymische betekenis. Uitdrukkingen bevatten soms wel een werkwoord en vormen dus een complete zin. Anders dan bij een spreekwoord bevat een uitdrukking meestal geen wijsheid. Een uitdrukking bevat een vaste combinatie van woorden waarmee meestal indirect een situatie wordt benoemd.  Je moet deze uitdrukkingen dus niet letterlijk opnemen. Voorbeelden van uitdrukkingen: “Oude koeien uit de sloot halen”, of “Met de deur in huis vallen”.

Spreuk
Een spreuk is een kernachtige uitspraak die een levenswijsheid of een vermaning inhoudt, meestal met een zedelijke of godsdienstige strekking. Een voorbeeld van een spreuk is “Wees de verandering die je in de wereld wilt zien” van Mahatma Gandhi. Meer over dit onderwerp vind je in ons artikel over Spreuken.

Of het nu een spreekwoord, gezegde, uitdrukking of spreuk is, of een zegwijze, expressie, levensmotto of gewoon een mooie zin, op Spreekwoorden-Gezegden.nl vind je ze allemaal!