Gezegden zijn korte, vaste uitdrukkingen die een figuurlijke betekenis hebben. Ze worden vaak gebruikt in het dagelijks taalgebruik om een idee of mening kracht bij te zetten. Gezegden kunnen een bron van wijsheid zijn, maar ook van humor.

Wat is een gezegde?

Een gezegde is een korte, vaste uitdrukking die een figuurlijke betekenis heeft. De figuurlijke betekenis kan afwijken van de letterlijke betekenis. Zo betekent het gezegde “een kat in de zak kopen” niet letterlijk dat er een kat in een zak wordt gekocht, maar dat een aankoop een miskoop blijkt te zijn.

Gezegden kunnen bestaan uit één woord, zoals “kater” of “knettergek”, maar ook uit meerdere woorden, zoals “een vinger aan de pols houden” of “een kat op het spek hebben”.

Soorten gezegden

Gezegden kunnen worden onderverdeeld in verschillende soorten. Een veelvoorkomende soort is het spreekwoord. Een spreekwoord is een gezegde met een algemene betekenis. Het geeft vaak een levensles of een waarheid weer. Enkele voorbeelden van spreekwoorden zijn:

• Wie goed doet, goed ontmoet.
• Ieder huisje heeft zijn kruisje.
• Het bloed kruipt waar het niet gaan kan.
• Waar rook is, is vuur.
• Vele handen maken licht werk.

Een andere soort gezegde is de uitdrukking. Een uitdrukking is een gezegde dat een specifieke situatie of gebeurtenis beschrijft. Enkele voorbeelden van uitdrukkingen zijn:

• Op z’n dooie akkertje.
• Appeltje-eitje.
• De kat uit de boom kijken.
• De handen uit de mouwen steken.
• De kop in het zand steken.

Gezegden in de Nederlandse taal

De Nederlandse taal kent een rijke traditie van gezegden. Veel gezegden zijn al eeuwenlang in gebruik en zijn overgeleverd van generatie op generatie. Gezegden kunnen een bron van wijsheid zijn, maar ook van humor.

Een voorbeeld van een gezegde dat wijsheid uitdrukt is “wie goed doet, goed ontmoet”. Dit gezegde betekent dat als je goed handelt naar anderen, je daar ook goed voor terugkrijgt.

Een voorbeeld van een gezegde dat humor uitdrukt is “een kat in de zak kopen”. Dit gezegde betekent dat je een miskoop doet.

Gezegden in andere talen

Gezegden komen in alle talen voor. In veel talen zijn er gezegden die vergelijkbare betekenissen hebben. Zo betekent het Engelse gezegde “a bird in the hand is worth two in the bush” hetzelfde als het Nederlandse gezegde “een kat in de zak kopen”.

Gezegden in de moderne tijd

Gezegden worden nog steeds veel gebruikt in het dagelijks taalgebruik. Ze kunnen een krachtige manier zijn om een idee of mening uit te drukken. Ook in de moderne tijd zijn er nog steeds nieuwe gezegden ontstaan. Enkele voorbeelden van moderne gezegden zijn:

• “Het is een kwestie van uitvogelen.”
• “Het is niet alles goud wat er blinkt.”
• “Je moet het spel meespelen.”

Conclusie

Gezegden zijn een belangrijk onderdeel van de Nederlandse taal. Ze kunnen een bron van wijsheid en humor zijn. Ook in de moderne tijd zijn ze nog steeds veel in gebruik.